واردات مشروط دانه‌های روغنی؛ گامی به سوی خودکفایی یا چالشی برای واردکنندگان؟
در سال‌های اخیر، ایران همواره یکی از واردکنندگان عمده دانه‌های روغنی در منطقه بوده است. با وجود تلاش‌های پیوسته برای توسعه کشت کلزا و سویا در کشور، بخش بزرگی از نیاز بازار داخلی به روغن خوراکی و کنجاله، از طریق واردات تأمین می‌شد. اما اخیراً، وزارت جهاد کشاورزی با صدور یک دستورالعمل جدید، مسیر واردات این اقلام را مشروط به خرید محصولات داخلی کرده است. طبق این ابلاغیه، واردکنندگان دانه‌های روغنی، روغن خام، روغن پالم و کنجاله‌های مرتبط تنها در صورتی مجاز به ترخیص کالاهای خود از گمرک هستند که مقدار مشخصی از دانه‌های روغنی تولید داخل را خریداری کرده و کد رهگیری مربوطه را در سامانه EPL گمرک ثبت کرده باشند.
این سیاست، با هدف تقویت تولید ملی و ایجاد انگیزه برای کشاورزان داخلی طراحی شده است؛ اما در عمل، اجرای آن با چالش‌های جدی همراه شده است. برخی واردکنندگان معتقدند این اقدام، با محدود کردن دسترسی به کالاهای اساسی، منجر به افزایش قیمت تمام‌شده روغن خوراکی و خوراک دام در کشور خواهد شد. از طرفی دیگر، مسئولان وزارت جهاد کشاورزی بر این باورند که وابستگی مزمن به واردات دانه‌های روغنی، در بلندمدت به‌ضرر امنیت غذایی کشور تمام می‌شود و حمایت از کشت داخلی، راهکار استراتژیکی برای کاهش این وابستگی است.
در این میان، فعالان بخش خصوصی با انتقاد از نبود زیرساخت‌های دقیق برای توزیع عادلانه دانه‌های داخلی، خواستار شفاف‌سازی سازوکار ثبت‌نام، تخصیص سهمیه و دریافت تأییدیه‌ها شده‌اند. به گفته آنان، بدون تأمین نقدینگی برای صنایع روغن‌کشی و تعیین سقف قیمت رقابتی، الزام به خرید اجباری ممکن است عملاً به تأخیر در تأمین کالاهای اساسی در بازار بیانجامد.
در شرایطی که تحریم‌های بین‌المللی فشار مضاعفی بر تجارت خارجی ایران وارد کرده‌اند، هرگونه تغییر در رویه‌های وارداتی باید با در نظر گرفتن ظرفیت‌های بازار، زنجیره تأمین و توان اجرایی شرکت‌های فعال در این حوزه صورت گیرد.
آیا این سیاست گامی استوار به سمت خودکفایی پایدار است یا نیازمند اصلاحات ساختاری پیش از اجراست؟ پاسخ به این پرسش، نیازمند پایش دقیق بازار، گفت‌وگوی مستمر با بخش خصوصی و هماهنگی نهادهای دولتی است. بی‌تردید، توسعه کشت دانه‌های روغنی در ایران امری حیاتی است؛ اما نباید فراموش کرد که سیاست‌های حمایتی بدون زیرساخت، ممکن است نتایجی معکوس به‌همراه داشته باشند.
بازرگانی و سیاست‌های کشاورزی